Język migowy w urzędzie
W Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, obecnie trwają prace nad projektem założeń do ustawy o polskim języku migowym i ułatwieniach w komunikacji dla osób niesłyszących i niedosłyszących.
Założenia rządowego projektu ustawy o wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych to tzw. ustawa antydyskryminacyjna.
Główne cele ustawy to: ułatwienie niesłyszącym komunikowania się i zapewnienie im dostępu do informacji. Chodzi nie tylko o język migowy, ale o wszelkie sposoby komunikacji. Głusi mają uzyskać możliwość załatwiania spraw w administracji publicznej, a także u innych podmiotów (np. w zakładzie ubezpieczeń czy w salonie operatora komórkowego) w języku migowym bądź na inne sposoby, np. za pomocą e-maila, a telewizja ma emitować programy dla niesłyszących.
Projekt przewiduje, że niesłyszący z trzydniowym wyprzedzeniem zamawiałby tłumacza i załatwiał z jego pomocą swoją sprawę w danej instytucji. Ministerstwa chcą uznać osoby posługujące się językiem migowym za mniejszość językowo-kulturową.
Obecnie w Polsce funkcjonują dwa języki:
- polski język migowy (PJM – naturalny, nieco pantomimiczny, używany na co dzień przez głuchych i mający lokalne odmiany)
- system językowo-migowy (SJM – sztuczny, polegający na uzupełnianiu wypowiedzi w języku polskim znakami migowymi, częściej używany w tłumaczeniach).
Ministerstwo chce, by nadrzędnym językiem był PJM, ale nie można wykluczyć SJM ponieważ w nim prowadzi się edukację, a więc nastąpi okres przejściowy, w którym głusi mają sami zdecydować, który język lepiej się sprawdzi.
Ustawa ma również przewidywać dla niesłyszących pośredników komunikacji, a także rozwiązania techniczno-wizualno-akustyczne, pozwalające na poprawę słyszalności i odbioru informacji dźwiękowej.
Całą podstawę do stworzenia ustawy o języku migowym dała ustawa z 7 października 1999 r. o języku polskim, która precyzuje w art. 4, że język polski jest językiem urzędowym. Nakazuje jego używanie w kontaktach z administracją i w codziennym obrocie. Z kolei w ustawie z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, widnieje zapis, że osoba ma prawo do odliczenia od dochodu m.in. wydatków na cele rehabilitacyjne i na usługi tłumacza języka migowego.
Najważniejsze propozycje to:
1. Kontakty z instytucjami publicznymi – każda z nich będzie zobowiązana do posiadania, poza numerem telefonu stacjonarnego, numeru telefonu pozwalającego osobom z dysfunkcjami narządu słuchu na wysyłanie zapytań i uzyskanie odpowiedzi SMS-em. Numer ten będzie musiał być podany na stronie internetowej instytucji i na wszystkich drukach zawierających jej dane teleadresowe.
2. Instytucje publiczne – począwszy od kancelarii Sejmu i Senatu, poprzez urzędy gmin, a skończywszy na zakładach opieki zdrowotnej (przychodnie, szpitale) będą musiały zapewnić osobom z dysfunkcjami narządu słuchu dostęp do tłumaczy języka migowego.
Lista tłumaczy będzie podana do publicznej wiadomości, a wpis na nią dostępny dla wszystkich podmiotów, które świadczą tego typu usługi. Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła zgłosić do instytucji publicznej, w której chce załatwić sprawę, konieczność skorzystania z usługi tłumacza języka PJM, SJM lub innych usprawnień w komunikacji, najpóźniej na trzy dni robocze przed terminem wizyty w danym urzędzie. Zgłoszenia przyjmowane będą listownie, faksem, e-mailem, SMS-em lub przez osobę trzecią – słyszącą i mówiącą.Instytucja będzie zobowiązana do zapewnienia pomocy tłumacza w terminie wyznaczonym przez petenta lub w innym, ale ustalonym przez obie strony.
Instytucja publiczna będzie też miała obowiązek zapewnienia usług tłumacza PJM, SJM lub pracownika z ich znajomością również w ramach normalnego czasu funkcjonowania urzędu. Instytucja będzie zobowiązana do wyznaczenia jednego dnia w ciągu tygodnia na przyjmowanie interesantów z dysfunkcjami narządu słuchu, ale nie będzie miała prawa odmówić załatwienia sprawy w inny dzień.
Ze służbami interwencyjnymi osoby te będą miały możliwość skontaktowania się poprzez wysłanie SMS-a na specjalny numer alarmowy, który zostanie podany do publicznej wiadomości. W SMS-ie powinny się znaleźć: adres, krótki opis zdarzenia i rodzaj oczekiwanej pomocy. Służby będą miały obowiązek natychmiast odpowiedzieć na taką wiadomość SMS-em, podając przybliżony czas interwencji.
3. Kształcenie w zakresie PJM, SJM i SKOGN – osoby głuche, niedosłyszące, głuchoniewidome oraz członkowie ich rodzin i osoby zamieszkujące z nimi będą miały prawo do nauki PJM, SJM i SKOGN na różnych poziomach.
Ustawodawca proponuje podział wszystkich uprawnionych do nauki na dwie grupy:
- I – osoby głuche, niedosłyszące i głuchoniewidome, do 420 godz.
- II – członkowie rodzin osób należących do grupy I oraz osoby zamieszkujące z nimi – do 120 godz.
Koszty nauki w przypadku I grupy pokryje państwo. Osoby z II grupy zapłacą za nią same z własnych środków, ale będą miały możliwość odliczenia tego wydatku od dochodu
4. Szerszy dostęp do przekazu telewizyjnego, programów informacyjnych i politycznych. Środki masowego przekazu będą miały obowiązek nadawania zawsze z wykorzystaniem tłumacza języka migowego lub ścieżek dialogowych (napisów) tych audycji, które dotyczą:
- prezentowania i wyjaśniania głównych kierunków polityki gospodarczej i społecznej państwa przez naczelne organy państwowe;
- przedstawiania przez Państwowa Komisję Wyborczą informacji, wyjaśnień i komunikatów związanych z referendami krajowymi i lokalnymi oraz wyborami: prezydenckimi, parlamentarnymi, do Parlamentu Europejskiego i samorządowymi;
- audycji wyborczych w wyżej wymienionych wyborach;
- komunikatów dotyczących stanów zagrożenia i stanów wyjątkowych;
- kampanii informacyjnych i zapobiegawczych w dziedzinie ochrony zdrowia i życia.
5. Zwiększenie dostępu do dorobku polskiej sztuki filmowej – zgodnie z założeniami wszystkie polskie filmy mają być emitowane z tłumaczem języka migowego lub ścieżką dialogową (napisami) w języku polskim.
Rada Języka Migowego
Organem doradczym Ministra Polityki Społecznej i Rodziny, odpowiedzialnego za ustawę, będzie Rada Języka Migowego. Zasiądzie w niej10 osób – znających PJM, SJM lub SKOGN albo zajmujących się zawodowo problematyką środowiska osób z dysfunkcjami narządu słuchu.
Kandydatury na członków rady będą zgłaszane przez organizacje pozarządowe lub inne instytucje działające na rzecz osób niesłyszących, słabosłyszących i głuchoniewidomych. Członków rady będzie powoływał i odwoływał szef resortu polityki społecznej.
Jednym z członków rady będzie Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Kadencja rady trwać będzie cztery lata. Do jej zadań będzie należało upowszechnienie wiedzy o języku migowym poprzez organizowanie konferencji naukowych oraz wydawanie publikacji, a także składanie propozycji usprawnienia systemu obsługi za pomocą języka migowego. Działalność rady będzie pokrywana ze środków resortu polityki społecznej.
Skutki wejścia w życie ustawy
Co istotne, już w założeniach projektodawca proponuje, aby ustawa weszła w życie w ciągu sześciu miesięcy od dnia jej ogłoszenia i była realizowana w dwóch etapach. W pierwszym – bezpośrednio po wejściu ustawy w życie – zostaną wdrożone szkolenia języka migowego i innych systemów komunikowania się, a także zostanie powołana Rada Języka Migowego. W drugim – dwa lata od dnia wejścia w życie ustawy – wprowadzane będą rozwiązania w zakresie komunikowania się osób z dysfunkcjami narządu słuchu z instytucjami publicznymi i służbami ratowniczo-interwencyjnymi, a także obowiązki dla nadawców programów telewizyjnych oraz producentów i dystrybutorów filmów.
Urzędy, które nie mają takich pracowników, będą musiały ich przeszkolić. Koszt szkolenia z systemu językowo-migowego, który zapewnia jedynie częściową komunikację z osobą głuchą, to ok. 500 – 600 zł.
Kto nie dostosuje się do nowego prawa, będzie płacić odszkodowania niepełnosprawnym, którzy z tego powodu nie będą mogli załatwić swoich spraw lub uzyskać informacji, a osoba z dysfunkcją narządu słuchu będzie miała prawo do wyboru najdogodniejszego dla niej sposobu komunikacji.
Zaloguj się Logowanie